Het gaat niet om een verhaal over het leven zoals anderen dat gezien (willen) hebben, of hoe de overledene in de herinnering wil blijven voortleven. Het gaat om het unieke verslag waarin de innerlijke gang door het leven de leidraad is. De uiterlijke gang is daarvan het gevolg.

Het schrijven van de levensloop is dan ook een ambachtelijke klus. Het gebruik van tekstverwerkers en andere computerhulpmiddelen maakt die klus in de 21 ^ste eeuw juist meer ambachtelijk dan in de 18 ^e eeuw, want de vorm en de tekst kunnen nu met weinig moeite eindeloos worden aangepast.

Ieder persoon en elk leven is uniek, elk bewust geschreven verslag van zo’n leven moet dus wel uniek zijn.

De opdracht van de HEER zoals de Broederuniteit die sinds 1722 heeft uitgedragen is:

Mensen in contact brengen met de nooit uitputtende bron van Liefde van God door het Evangelie in de praktijk te brengen.

Belangrijk daarbij is dat er geen dwang wordt uitgeoefend en ook dat er geen overtuigingskracht wordt ingezet. Eén van de slogans die het zendingswerk in de 18 ^e eeuw begeleidde was: “Krabbelen aan de deur”. Daardoor ontstond de specifieke aanpak van het zendingswerk in de afgelopen 280 jaar van de Broederuniteit.

Sinds 1722 zijn zendelingen door de Broederuniteit uitgezonden naar de zwakken en uitgeworpenen, zoals de slaven op de plantages van de Caraïbische eilanden en Suriname of de Miskito Indianen die hun toevlucht zochten in de moerassen in het oosten van Nicaragua onder de Miskito indianen. Het ging de Hernhutters niet om grote aantallen bekeerlingen, niet om zieltjes te winnen voor de BroederUniteit  Het was in Europa voor sympathisanten zelfs moeilijk om opgenomen te worden  in een gemeente in de 18e eeuw.

Het ging in het hernhutter zendingswerk om de eerstelingen die zelf verder konden groeien in.

1. hun relatie tot de Heer,
2. het christelijk geloof,
3. het organiseren van de plaatselijke gemeente.

Zij brachten het Evangelie, door naast de verdrukten te staan en met hen te leven in dezelfde erbarmelijke omstandigheden. Dat doen zij tot op de dag van vandaag en leiden zo in centraal en zuidelijk Afrika velen tot de Heer: die zendingsprincipes zijn ook vandaag nog geldig

Zij gaven vrijwel direct de verantwoording voor de lokale organisatie in de gemeenten over (First Fruits) aan de lokale (vaak slaven) gemeenteleden. Daarmee brachten zij niet alleen het Evangelie in de praktijk.  Zij legden volgens J. Sensbach zelfs één van de fundamenten voor de emancipatie van de Afro-Amerikanen in de Nieuwe Wereld zoals hij schrijft in Rebecca’s Revival .

Binnen de Broederuniteit groeit het besef dat zij de rijke erfenis van de eigen tradities moet delen. In de Hernhutter Bote van oktober 2013 schrijft mevrouw Carstens, lid van het Europese bestuur van de Broederuniteit:

“Want oecumene betekent niet slechts de anderen het leven gunnen, maar oecumene leeft vooral dankzij de interesse in de ander. Er bestaat niet alleen een niet-oecumenische exclusiviteit, maar net zo min een oecumenisch elitair bewustzijn dat zich zonder inspiratie van buitenaf kan handhaven. Oecumene betekent juist: Wij hebben de ander nodig, zij hebben schatten die wij niet hebben. Misschien hoort juist ook het volgende daarbij: De tradities van de eigen kerk niet als eigendom te beschouwen, maar als schatten die in principe voor alle kerken beschikbaar moeten zijn.”.

De erfenis uit de tradities van de Broederuniteit is haast onnoemelijk groot. Deze erfenis omvat onder meer een schat van tienduizenden levenslopen over een periode van 280 jaar in 11 generaties. Deze levenslopen kunnen als voorbeeld dienen bij het schrijven van de eigen levensloop. Veel levenslopen zijn trouwens geschreven door eenvoudige gemeenteleden).

De levensloop als laatste groet bij de begrafenis werd niet geschreven om in de herinnering voort te leven. De relaties tot de omgeving en dierbaren kwamen in de levensloop op de tweede plaats. Op de eerste plaats stond de relatie tot de Heer en de ontwikkeling van die relatie.

In de Broederuniteit wordt de levensloop nog steeds gelezen als laatste groet van de overledene aan gemeente en familie, een testament waarin de overledene getuigt van de genade die ontvangen is van de Heer. Een tot weerziens “voor de troon van het Lam” uitgesproken in de uitvaartdienst.

De waarde van de schat is ontstaan doordat de levensloop generaties en culturen met elkaar verbindt in een internationale gemeenschap waarbij nationale grenzen weg vallen zonder de regionale identiteit te verliezen.

Dat kon omdat de levenslopen werden verspreid in de gemeentebrieven die tijdens menig liefdemaal werden voorgelezen als getuigenis van het werk dat de Heer in het leven van een overledene heeft gedaan (Magdalena Büsche 1764-1834), Johann Georg Furkel (1755-1837) en hoe de overledene naar eigen zeggen daarop heeft gereageerd. Zo werd de levensloop sinds de jaren vijftig van de 18 ^e eeuw niet alleen een samenbindende maar ook een belangrijke factor in de ontwikkeling van de Broederuniteit in Europa en Noord Amerika.

De levenslopen worden al 11 generaties verzameld en opgeslagen in de archieven van de Broederuniteit. Deze schat wordt gebruikt voor veel uiteenlopende onderzoeken, terwijl de levensloop alleen bedoeld was om gebruikt te worden in de communicatie tussen generaties door de ervaringen in de relatie tussen de overledenen en de Heer en die met elkaar te delen.

Dit project ontsluit een gedeelte van de schat die in de Broederuniteit is gegroeid en die getuigt van de ontwikkeling in de relatie tussen de gelovige en diens Heer.

Dit project breidt de communicatie in de levensloop niet alleen uit tot christenen buiten de Broederuniteit maar ook tot hen die de kerk vaarwel hebben gezegd en tot hen die vaak nog in een “iets” geloven dat niet omschreven kan worden in theologische of filosofische begrippen.

De traditie van de levensloop heeft zich ontwikkeld in de Europese, Engelse en Noord-Amerikaanse gemeenten.

Eén van de kernwaarden binnen de Broederuniteit is: “Eén in het essentiële en veelvormig in het niet essentiële”. Voor het essentiële betekent dit dat Jezus Christus altijd centraal staat in de gemeente. De relatie tot de Heer is daarbij het meest essentiële voor de leden. Al het andere volgt uit deze essentie en kan dienstbaar of nuttig zijn voor die essentie. Het dienstbare en nuttige binnen de Broederuniteit kan beperkt zijn tot enkele regio’s binnen de Broederuniteit, maar kan ook herkenbaar zijn in de internationale Broederuniteit met lokale  variaties in de traditie. Deze variaties kunnen veroorzaakt zijn door uiteenlopende klimatologische, culturele en, politiek-economische omstandigheden. Mede hierdoor ontstond, ondanks de voorbeeldfunctie, ook de veelvormigheid binnen de levenslopen die op Internet beschikbaar zijn.

De invloed van lokale omstandigheden maakt het niet mogelijk om de ontwikkeling van de traditie van de levensloop voor de gehele Broederuniteit in te delen in tijdvakken. Een dergelijke indeling kan misschien voor één gemeente of voor een beperkte regio worden afgeleid. Mevrouw Christine Lost heeft dat gedaan voor levenslopen die gerelateerd zijn aan de gemeente in Hernhut. Mevrouw S. Böβ geeft een dergelijke analyse van de levenslopen uit Neudietendorf echter niet.

Wel is er een algemene tendens. Naar de mate waarin de welvaart, secularisatie en individualisatie in de gemeente/regio toeneemt,.

• Verschuift het accent van de levensloop naar de uiterlijke kenmerken,
• verschuift de beschrijving van de relatie tot de Heer naar diepere lagen in de levensloop,
• worden politieke invloeden en persoonlijke zingevingsvragen meer belangrijke elementen in de levensloop.

In het Europa van de 21 ^ste eeuw is de roep om zingeving groter dan ooit.

Er zijn enkele belangrijke redenen waarom deze schat van de Broederuniteit nu kan worden uitgedragen.

1. Ziekten als kanker of Hiv-aids eisen veel aandacht op in de media. Vrijwel iedereen heeft in zijn naaste omgeving te maken met één van deze ziekten. Deze ziekten en het lijden en sterven dat aan deze ziekten verbonden is grijpt in veel levens actief in. Het overlijden is niet meer verborgen in het privé domein zoals in de voorgaande decennia en het taboe rond het afscheid uit dit ondermaanse lijkt doorbroken.
2. Het individu is steeds belangrijker geworden terwijl het vertrouwen in de kerkelijke organisaties sterk afgenomen is. Velen zoeken naar de mogelijkheid om aan het eind van hun leven een document na te laten waarin zij de zin van hun leven vorm willen geven en door willen geven. Die roep klinkt vooral van hen die het vertrouwen in kerken verloren hebben.

Hierdoor krijgt de zendingsopdracht van de Broederuniteit een nieuwe dimensie: het uitbaten van één van hun schatten.

Het project Levensloop schrijven stelt een deel van die schatten beschikbaar en vewijst naar bronnen waar meer van die schatten te vinden zijn. Het wiel hoeft dus niet opnieuw uitgevonden te worden. De ervaring in de hernhutter schat, die zo’n grote bron van voorbeelden heeft kan gebruikt worden voor het schrijven van het verslag over de aardse pelgrimage.

In onze moderne geseculariseerde westerse cultuur is het belangrijker dan ooit om kennis over te dragen uit de traditie van de Broederuniteit in het getuigenis over een leven in afhankelijkheid van de Heer..

Daarbij helpt het om kennis te hebben van de grondgedachten achter de levensloop en om te leren van de thema’s die in levenslopen zijn benoemd.

Veel uit de traditie van de levensloop kan gebruikt worden om vanuit de eigen levenshouding de gang door het leven te beschrijven. Zo kan een zingevend document na worden gelaten aan de dierbaren waarbij een belangrijk kenmerk uit de hernhutter traditie - een zekere balans tussen de innerlijke en uiterlijke gang door het leven – ontstaat.

Bij de innerlijke gang door het leven gaat het om de beschrijving van het leven zoals de auteur dat ervaren heeft en hoe de persoonlijkheid van de auteur zich heeft ontwikkeld. In de hernhutter traditie wordt de ontwikkeling van de persoonlijkheid benaderd vanuit de ontwikkeling in de relatie tot de Heer .

Bij de uiterlijke gang door het leven gaat het om de invloed zoals de auteur die ervaren heeft op de omgeving en wat anderen aan de auteur hebben kunnen opmerken.

Zo’n verslag over de gang door dit leven is een authentiek verslag. Het verslag kan zelfs onafhankelijk van een religieuze overtuiging worden geschreven.

In dat verslag gaat het niet in de eerste plaats om een zeer gedetailleerd verhaal. Het gaat om de belangrijke leermomenten in het leven en hoe die leermomenten de rest van het leven hebben beinvloed. Voor Magdalena Beulah Brockden (1721-1820) bijvoorbeeld was een half a4tje voldoende om vast te leggen wat zij relevant achtte.

Zo’n verslag wordt geschreven vanuit persoonlijke ervaringen en niet om de omgeving te imponeren. Er wordt wel rekening gehouden met de mensen die dat verslag horen of lezen omdat de auteur hen niet wil kwetsen. Dat verslag is immers het laatste wat de omgeving van de auteur verneemt  in dit ondermaanse. Er is geen gelegenheid meer om aangerichte schade te herstelle na dit Laatste signaal.

In de Europese traditie van de Broederuniteit wordt het gebrek aan kennis over het schrijven van de levensloop nijpend. Steeds minder leden van de Broederuniteit wonen en werken in de plaatselijke gemeenten en steeds meer leden krijgen dus minder levenslopen te horen in een begrafenisdienst. Het archief in Hernhut geeft zelfs aan dat er weinig nieuwe levenslopen aan het archief worden aangeboden Met dit project komt kennis en ervaring beschikbaar die is gedeeld binnen de Nederlandstalige Broederuniteit.

Dit project beperkt zich tot de achtergrondinformatie die gebruikt kan worden bij het schrijven van de levensloop, voor praktische handreikingen verwijs ik naar het project de eigen levensloop.

De verwondering voor het werk dat de Heer doet in het leven van iedere mens zorgt voor de kers op de taart bij het lezen van elke afzonderlijke levensloop. Die verwondering wordt in vrijwel elke levensloop gevoed door de manier waarop over de relatie tot de Heer is geschreven.

Hernhutter levenslopen zijn privé documenten en geven een eigen beeld van de persoon die het geschreven heeft. Het verhaal is onafhankelijk van officiële documenten in de geschiedschrijving en kan de geschiedenis zelfs corrigeren. Zoals de reactie op het wegnemen van de leidende rol van zusters .Desondanks zijn de levenslopen niet geheel ontdaan van een aanpassen aan de wenselijkheid om bepaalde thema’s op te nemen, dan wel weg te laten, zoals beschreven in het boek over de Godsakker bij Neudietendorf.

In de 18 ^e eeuw was er overigens een groot verschil tussen openbare en privé documenten. Dat viel mij reeds op de middelbare school op toen ik inleidingen op rationalisen uit de verlichting filosofen als Rousseau las.