State
Gepubliceerd
Links
Lijst met sites voor achtergrond info.
- Philip G Kreyenbroek :Yezidism: Its background observances and textual tradition
- Nl Helpt Yezidis: Hulporganisatie om Jezidi uit der IS-slavernij te bevrijden
- Wikipedia NL
- Wikipedia Engels
- Wikipedia Duits
- Koerdisch instituut Belgie
Ik neem de sites alleen op vanwege de info. Niet omdat ik enig belang heb bij deze sites
Samenvatting van de
religieuze en culturele achtergronden van Jezidi.
Aanleiding voor deze studie en opdracht
Ik heb dit artikel voor algemene toepassing herschreven naar aanleiding van een verzoek in Immanuel gemeente Den Haag.
Tijdens de kerstviering heb ik twee jongeren uit een Jezidi(i) gezin meegenomen naar gemeente Immaluel in Den Haag in de kerstdienst. Begin maart zijn ze nog een keer geweest en toen heeft pastor Rens uitgebreid voor hun welzijn en het welzijn van de Jezidi gemeenschap gebeden, opdat zij kunnen leven in de Liefde van God. In de gemeente is niet anders bekend dan hetgeen in de media over de genocide van 2014 gegeven is. Daarin is nauwelijks iets over de religieuze achtergronden en culturele waarden in de Jezidi gemeenschap. Vanuit de achtergrond van gemeente Immanuel in Den Haag is zij geroepen om een warme familie voor hen te zijn. Het doel is niet om mensen te bekeren tot het christendom, maar om hen te helpen de relatie met God te verdiepen. Zij verwachten en geloven dat God dan zelf de weg baant zodat hun geloof in God bestendigd wordt.
Dat kan alleen als er kennis is van de religieuze en culturele achtergronden van deze jongeren. Het is niet bekend in hoeverre die achtergronden het leven hier in Nederland bepalen. Hun Nederlands was nog niet zo goed ontwikkeld dat zij hierover goed kunnen praten en mogelijk willen ze dat ook niet vanwege de oorlogservaringen. Daarom is het belangrijk dat er op z’n minst enige kennis is van de religieus culturele context. De uitdaging is om deze context niet tot een stereotype te vervormen opdat zij als Nederlanders in het hier en nu benaderd worden, en dat de Nederlanders gevoelig blijven voor de individuele persoon. Dat mag immers geen probleem zijn in onze multi-etnische maatschappij.
Hoewel ik daar niet dieper op in ga gaat het natuurlijk om de gevolgen van de 74ste genocide op Jezidi door IS (Islamitische Staat) waarbij dorpen en steden systematisch zijn vernietigt en tallozen het leven lieten. Veel te veel zijn tot slaaf gemaakt, kinderen heropgevoed en gedwongen tot de Islam bekeert. Vrouwen zijn daarnaast veelal ook tot sex-slavin gedwongen of anderszins diep vernederd. Voor de juiste aantallen verwijs ik graag naar de rapporten die daarover verschijnen, bijvoorbeeld “The unknown fate of missing Yazidis: 8 Years on and still waiting” dd september 2022 op www.yazda.org
Dat kan alleen als er kennis is van de religieuze en culturele achtergronden van deze jongeren. Het is niet bekend in hoeverre die achtergronden het leven hier in Nederland bepalen. Hun Nederlands was nog niet zo goed ontwikkeld dat zij hierover goed kunnen praten en mogelijk willen ze dat ook niet vanwege de oorlogservaringen. Daarom is het belangrijk dat er op z’n minst enige kennis is van de religieus culturele context. De uitdaging is om deze context niet tot een stereotype te vervormen opdat zij als Nederlanders in het hier en nu benaderd worden, en dat de Nederlanders gevoelig blijven voor de individuele persoon. Dat mag immers geen probleem zijn in onze multi-etnische maatschappij.
Hoewel ik daar niet dieper op in ga gaat het natuurlijk om de gevolgen van de 74ste genocide op Jezidi door IS (Islamitische Staat) waarbij dorpen en steden systematisch zijn vernietigt en tallozen het leven lieten. Veel te veel zijn tot slaaf gemaakt, kinderen heropgevoed en gedwongen tot de Islam bekeert. Vrouwen zijn daarnaast veelal ook tot sex-slavin gedwongen of anderszins diep vernederd. Voor de juiste aantallen verwijs ik graag naar de rapporten die daarover verschijnen, bijvoorbeeld “The unknown fate of missing Yazidis: 8 Years on and still waiting” dd september 2022 op www.yazda.org
Extra inspiratie om deze samenvatting te maken vond ik op die website in de quote:
“In feite zijn er slechts twee volkeren in het Midden-Oosten die sinds de oudheid hebben geleefd en hun cultuur en religie naar onze tijd hebben gedragen. Dit zijn Jezidi en Joden. Twee volkeren van het Midden-Oosten die oorspronkelijk het monotheïsme beleden. Tegelijkertijd wordt de Jezidi-gemeenschap al honderden jaren onderdrukt. Ook dit is niet toevallig. Zoals de Joodse bronnen zeggen, is het uitzonderlijke lijden van het volk altijd verbonden met zijn uitzonderlijke missie voor de mensheid. Het kwaad van de wereld valt vooral op die volkeren die de concepten van goed, vrede en rechtvaardigheid in de wereld brengen.”
Beperkingen van deze studie.
Deze studie beperkt zich tot de geraadpleegde bronnen die vrij op Internet beschikbaar zijn. Het ontbreekt mij eenvoudig aan middelen en tijd om de dure en dikke wetenschappelijke verhandelingen over de Jezidi allemaal door te werken en een wetenschappelijk document te schrijven. Ik zie deze studie met dit artikel niet als afgesloten, want ik heb nog heel veel vragen. Toen ik de eerste documenten las dacht ik dat het redelijk eenvoudig zou zijn om de religieus culturele context van Jezidi te duiden. Maar nu ik er dieper in duik zie ik steeds meer vraagtekens opdoemen.
Ik ben mij er terdege van bewust dat ik altijd een buitenstaander blijf, maar wel een buitenstaander met respect en bewondering voor een religieuze cultuur die zich in een vijandige wereld weet staande te houden, met bewondering en diep respect voor hen die leven in deze religieuze cultuur. Aan alle christenen die dit lezen zeg ik dat ik mij bij het schrijven van dit stuk houdt aan de wijze opdracht van Graaf Nicolaus Ludwig Von Zinzendorf en de Jezidi niet leg “langs de hernhutter el” (ii).
Ook Jezidi is geen eenheid, dat wil zeggen dat er tussen de “eilanden” van Jezidi verschillen zijn. In Irak tussen de “eilanden” Sheikhan ten N.O. van Mozul en Sinjar ten westen van Mosul nabij de Syrische grens zijn relevante regionale verschillen in interpretatie van de overleveringen. Jezidi uit Sinjar werd geschetst als minder ontwikkeld dan uit Sheikhan. Sheikhan vormt het religieuze centrum van Jezidi. Daarnaast zijn er van ouds her “eilanden” in Turkije, Syrië en Iran. Sinds de vervolgingen in de 19e eeuw zijn er “eilanden” in Georgië, Armenië en Rusland. Het eiland in het Z.O. van Turkije is vrijwel verdwenen en de nazaten bevinden zich sinds de jaren 1980 voor het grootste deel in Duitsland en België. Wikipedia geeft nevenstaande verspreiding over de wereld.
Het verlichte denken volgens het GrieksRomeins (Aristoteliaans) logica heeft ook in de westerse diaspora zijn intrede gedaan en vergroot de diversiteit.
Antropoligisch-religieuze analisten zien in Jezidi oude religieuze kenmerken terug van voor de grote beschavingen uit het MiddenOosten zoals de Iraanse pre-Zoroastrische en Indo-Iraanse religies (iii )en zij herkennen ook moslim en christelijke elementen. Deze analyses laat ik voor wat het is, want het brengt mij niet dichter bij de mens Jezidi.
Antropoligisch-religieuze analisten zien in Jezidi oude religieuze kenmerken terug van voor de grote beschavingen uit het MiddenOosten zoals de Iraanse pre-Zoroastrische en Indo-Iraanse religies (iii )en zij herkennen ook moslim en christelijke elementen. Deze analyses laat ik voor wat het is, want het brengt mij niet dichter bij de mens Jezidi.
Kern van Jezidi.
- Jezidi is net als het christendom, het jodendom en de islam een monotheïstische religie. Met Joden delen de Jezidi dat zij een uitverkoren plaats hebben onder de volkeren. Zij het dat Joden zich door God uitverkoren voelen en Jezidi zich als het volk van God beschouwen. Jezidi beschouwt zich als de rechte nazaten van Adam, terwijl de andere volkeren zijn ontstaan uit de gemeenschap van Adam en Eva. Jezidi beschouwt zichzelf als de oudste religie op aarde(iv). Jezidi kent geen dualisme omdat het bestaan van Satan niet wordt herkend. Als er dingen niet goed gaan komt dat door de keuze van de mens en niet door de werking van Satan of duivel.
- Jezidi wordt mondeling overgeleverd. Er worden twee heilige boeken(v) genoemd, waarvan de authenticiteit betwijfeld wordt. Wel is er een grote verzameling liederen (Qewls) (vi) die door Qewwal (rondreizende getrainde zangers) worden gereciteerd en doorgegeven.
- Je kunt je niet bekeren(vii) tot Jezidi en je bent alleen Jezidi als je vader en moeder Jezidi zijn (viii). Binnen Jezidi ben je voor je huwelijk beperkt tot de kaste en binnen de kaste tot de clan waarin je geboren bent. Het kastenstelsel bij Jezidi kent geen sociale hierarchie en het geboren zijn in een kaste heeft geen relatie tot de status in het reincarnatiemodel (Dat is een groot verschil met het hindoe kastenstelsel). Jezidi onderscheidt de kasten:
- Sheyks: De geestelijke en wereldse leiders. De wereldse en geestelijke leider is de Sheyk met de titel Mir/Prins. Hij wordt gezien als de vertegenwoordiger van Sheyk Adi die op zijn beurt weer de vertegenwoordiger is van Melek Tauwse. Melek Tauwse (de pauwengel) is de leider van het zevental engelen die de heerschappij over de schepping voeren namens God. Het leiderschap van de Mir gaat over van vader op zoon, waarbij een hoge raad van geestelijken het leiderschap bevestigt of kiest uit de zonen (ix).
- Pirs: De geestelijkheid die de Sheyk ondersteunt en veel van de dagelijkse taken van de Sheyk vervult.
- Qewwalls, eigenlijk geen kaste maar twee van oudsher onderkende families van de zangers, musici en predikers. De opleiding en training wordt verzorgd door leden van de clan van de Adani Sheycks. Zij kennen van oudsher de verplichting van geletterdheid.
- Mirids, de gelovigen
Iedere Jezidi moet verbonden zijn met een Pir en een Sheyk. Dat geldt ook voor een Pir en ook voor een Sheyk. Voor de diensten van de Pir en de Sheyk is een Jezidi een bedrag verschuldigd. Jezidi kent nog een aantal ambten in de religieus culturele setting (x).
- Jezidi kent een vorm van reïncarnatie, een terugkeren van de geest op aarde, niet om uiteindelijk in het “eeuwige” te geraken, maar omdat God dat zo beschikt. Als jong volwassene kies je een metgezel die je begeleid op de geestelijke weg. Deze begeleider heeft ook een rol in de begeleiding van Jezidi naar het hiernamaals en is belangrijk bij de begrafenis. Deze begeleider moet niet persé Jezidi te zijn. Dat is niet zo raar als het in eerste instantie lijkt, want de begeleider heeft natuurlijk ook de ervaringen uit de reïncarnatie.
- De geloofsleer van Jezidi wordt mondeling doorgegeven. Jezidi mirids werden sterk ontmoedigd om te leren lezen en schrijven opdat ze niet beïnvloed konden worden door geschriften uit de Koranscholen. Het ontbreken van een geschreven raamwerk voor de geloofsleer maakt dat Jezidi eigenlijk geen dogmatische discussies op basis van de geloofsleer kent en de vele variaties die uit de mondelinge traditie zijn ontstaan accepteert. Pas in de 19e eeuw worden westerse geschriften gepubliceerd met bevindingen, waarvan de meesten zijn opgetekend vanuit het westerse suprematie denken. PG Kraayenbeek heeft eind 20ste eeuw een groot aantal liederen verzameld en vertaald. In de twintigste eeuw hebben steeds meer mannen zich de basics van lezen en schrijven eigen gemaakt (o.a. vanwege dienstplicht).
- De drie eenheid in Jezidi: De oorspronkelijke, verborgen God van Jezidi is ver verwijderd en de enige bemoeienis met de schepping is om de schepping in essentie te bevatten en samen te binden. Zijn eerste verschijningsvorm is de Pauwengel Melek Tauwse, als de heerser over de wereld. De tweede is die van de Sheyk Adī ibn Musafir. De derde van sultan Ezid. Deze drie verschijningsvormen zijn niet strikt gescheiden en komen niet alleen voor als verschijningsvorm van God maar ook onderling als verschijningsvormen van elkaar. Dat maakt het voor de buitenstaander dubbel verwarrend.
- Melek Tauwse (de Pauwengel) is de leider van de 7 engelen die de heerschappij over de aarde voeren. Deze 7 engelen werden als eerste door God geschapen en hebben de wereld verder gevormd en uiteindelijk ook de mens. Volgens Jezidi weigerde Melek Tauwse te buigen voor Adam, de eerste mens, toen God de zeven engelen beval dit te doen. Dit bevel was een test, bedoeld om te bepalen welke van deze engelen het meest loyaal was aan God door het eerste gebod van God te gehoorzamen en het tweede te negeren. Het eerste gebod verbood de engelen om anderen dan alleen God hun schepper te aanbidden.
Jezidi gelooft dat Melek Tauwse bron van het goede en de trouw aan God is, want als God iets gebiedt, moet het gebeuren. Als God echt gewild had dat de engelen Adam zouden aanbidden had God Melek Tauwse kunnen dwingen zich aan Adam te onderwerpen. Daarentegen gaf God aan Melek Tauwse de keuze als test: God had hem opgedragen voor geen enkel ander wezen te buigen, en zijn weigering van het latere bevel om voor Adam te buigen, was dus gehoorzaamheid aan Gods oorspronkelijke bevel. - Over de oude geschiedenis is weinig met zekerheid te zeggen. Wat ik daarover gevonden heb lijkt een soort van kip-en-ei probleem in zich te hebben. (zie ook punt 1) Er zijn elementen uit de Soefi en de Aleviten stroming van de islam, en van de joden en de christenen terug te vinden. Jezidi erkent hun heilige boeken, maar alleen in zoverre die niet in tegenspraak zijn met de leer van Jezidi.
- Door het optreden van Sheyk Adi en het geloof dat hij de incarnatie is van Melek Tauwse is er een structuur ontstaan zoals onder de punten 2 tot 5 is beschreven. Aan Sheyk Adi worden veel wonderen toegedicht en hij was een man van grote goddelijke wijsheid.
- De reïncarnatieleer van Jezidi maakt het lastig om met onze westerse blik de verwevenheid tussen personen in de traditie en een “feitelijke” geschiedschrijving te construeren, dat geldt ook zoals onder punt 7 beschreven voor de verschijningsvormen van God. De tijdsduiding noch de persoonsduiding is te vergelijken met onze tijdsduiding en persoonsduiding. De personages kunnen nu eens “verdicht” worden in één persoon en elders worden uitvergroot over meerdere personen. Er is volgens Jezidi geen hemel. God bepaalt hoe en wanneer en als wie en wat jouw geest weer op aarde terug komt. Dat is een continue cyclus.
- Jezidi trouwen alleen binnen Jezidi. Zelfs alleen binnen de eigen kaste en binnen de eigen clan. De confrontatie met “het westen” heeft er helaas toe geleid dat er een aantal keren sprake was van eerwraak als een huwelijkspartner buiten Jezidi gekozen werd. Er is wel sprake van een huwelijkscontract dat door de Sheyck wordt opgesteld als resultaat van de onderhandelingen tussen de families..
Het scheppingsverhaal volgens Jezidi..
Net als bij de Christenen(xi) kent Jezidi meerdere invalshoeken.
- De kern zoals ik die gedestilleerd heb is dat God 7 engelen schiep en hen gebood alleen God te aanbidden. Elk van de engelen kreeg een aantal taken in de schepping. Uiteindelijk is de mens Adam geschapen en testte God de trouw van de Engelen door van hen te vragen om Adam te aanbidden. Eén van de engelen Melek Tauwse weigerde en hij werd het hoofd van de engelen en kreeg de heerschappij over de schepping.
- Jezidi is monotheistisch en kent geen dualisme. Het erkennan dat er naast God nog een macht als satan zou bestaan wordt gezien als een inbreuk op de almacht van God. Jezidi ontkent daarom het bestaan van de hel en duivel. Er is een verhaal dat vertelt over dat de schepping zo verslechterde dat Melek Tauwse begon te huilen en zijn tranen de hel doofden. Een ander verhaal noemt niet Melek Tauwse maar een kind. In bronnen uit de Duitse diaspora worden beide als legende bestempeld. Melek Tauwse is de verschijningsvorm van God in Licht en Liefde in zijn heerschappij over de aarde. Duivel, hel en verwante woorden zijn taboe.
- Verder is er een verhaal over de tweespalt tussen Adam en Eva, waarbij Jezidi afstamt van Adam en de overige volken afstammen uit het vermengen van het zaad van Adam en Eva.
- Over de zondvloed. Waarbij de ark op een gegeven moment lek sloeg en een slang zich in het gat rolde en zo de ark voor zinken behoedde. Noach is een rechte nazaat van Adam en Jezidi de rechte nazaat van Noach.
Enkele Feestdagen
Over de feestdagen vond ik fragmentarische gegevens. Meer over hoe ze gevierd worden in observatie door buitenstaanders dan over de religieuze culturele achtergrond.
- Derde vrijdag in december: Rojiyên Êzî (de zonnedagen van God ). Het belangrijkste feest omvat drie dagen van vasten en heeft het belangrijkste en een van de meest heilige aspecten “het licht” als onderwerp in de periode dat de dagen het kortst zijn.
- Midden februari: Cejna Xidir Nebi (de ridder van het witte paard). Deze dag wordt beschouwd als de dag voor het geluk van de koppels, voor de vrede, van goede daden en welzijn van elke persoon.
- 21 maart Newroz (de nieuwe dag) Begin van de lente (het nieuwe jaar). Deze dag is uitgegroeid tot de dag van de opstand tegen de tirannie en opmaat tot bevrijding, het begin van een nieuw leven.
- April is een heilige maand, de woensdagen hebben daarboven een bijzondere heilige betekenis
- Midden juni: Roja Mezelan (herdenking van de doden) met bezoek aan kerkhof. De Sheyk en de Pir van de familie bidden voor de overledenen.
- 23 – 30 september Jezhna Jema’iyye (festival van vergadering) wordt centraal gevierd in Lalish met een grote pelgrimage. Daar ontmoet de religieuze leiding en de wereldse leiding elkaar als afspiegeling van het conclaaf van de 7 aartsengelen onder leiding van de pauwengel
- Verder zijn er nog een 40 daagse wintervasten en een 40 dagen zomervasten (xii)
Enkele religieuze gebruiken
De regels bevatten niet een religieus MOETEN, zijn wel verankerd in tradities
- Besnijdenis: Jongens worden in de regel vrij snel na de geboorte besneden.
- Jezidi kent dooprituelen. Al vrij jong worden kinderen gedoopt. Er is geen eenduidige beschrijving van de dooprituelen, die kunnen ook per “eiland” anders zijn.
- Jezidi kent 5 gebedsmomenten, Jezidi bid met gelaat richting de zon
- Nivêja berîspêdê ('s morgens vroeg), algemeen gebruik,
- Nivêja rojhilatinê (zonsopgang), regionaal gebruik,
- Nivêja nîvro ('s middags), algemeen gebruik,
- Nivêja êvarî ('s avonds), regionaal gebruik,
- Nivêja rojavabûnê (zonsondergang), algemeen gebruik.
- Bij de begrafenis is het belangrijk dat het lichaam wordt beschermd, zodat het witte begrafeniskleed niet wordt geraakt door aarde. Voor het graf gedicht wordt wordt het laken van gezicht verwijderd zodat de engelen de persoon kunnen identificeren.
- Spijsregels: Bladgroenten worden in de regel niet gegeten.
Voetnoten
- Er zijn verschillende schrijfvormen voor Jezidi zoals Yesidi, Yezidi, Yasidi etc.
- Hernhutter el: Er werd de hernhutter zendelingen nadrukkelijk op gewezen dat zij de volkeren waar zij kwamen niet mochten oordelen naar de gangbare zeden en gewoonten in Europa. Omdat ieder volk een eigen weg tot God kent. Ieder volk kende op een(1) of andere wijze God.
- Zo zijn er ook analyses over het Christendom en Jodendom door buitenstaanders over de Bijbel gemaakt die de kern van Christendom en Jodendom volledig over het hoofd zien.
Dit wordt geschetst door de pauwengel waarvoor in veel verschillende religies een variant bestaat, waarbij de verwantschap wordt gezicht in de kleuren en macht van pauw en engelachtige wezens.In - 1872 verschenen twee geheime boeken waarvan de authenticiteit niet geduid kan worden. Hoewel ze veel kernwaarden van Jezidi bevatten worden ook gezien als mogelijke vervalsingen: Jilwe (Het boek van inspiratie) en Meshef Resh (Het zwarte boek)
- Philip G Kreyenbroek : Yezidism: Its background observances and textual tradition (www.academia.edu/7679151)
- Volgens Jezidi moet iedereen de kern van de eigen religie kennen voordat men een andere religie zou kunnen beschouwen. Dan ontdek je de kracht van de eigen religie en is het overbodig om van religie te veranderen. (tekst moet nog worden verfijnd)
- Zie hier de grote problemen van vrouwen en meisjes die door IS als sexslaven zijn misbruikt en daar kinderen van hebben gekregen.Na het overlijden in 2019 van Mir Tahsin Beg zorgde dit voor een complicatie bij zijn opvolging, omdat zijn zoon Mir Hazim Tahsin Beg gekozen werd tot opvolger. Het echtgenote van Mir Hazim Tahsin Beg was echter niet van de clan van Mir Hazim Tahsin Beg. Dit had tot gevolg dat een deel van Jezidi de opvolging niet erkende en Mir Naif Dawud Sulaiman Beg zalfde. (ik heb geen documentatie over de huidige -2023-status)
- Mir Tahsin Beg nam ook een baanbrekende beslissing dat vrouwen die verkracht waren door IS niet uitgesloten mochten worden van Jezidi zoals gebruikelijk was in het verleden waarbij Jezidi die een buiten-Jezidi relatie aangingen werden uitgestoten.
- Philip G Kreyenbroek : Yezidism: Its background observances and textual tradition: Hoofdstuk 5: Social organisation, titles Groups and Funcions
- In de Bijbel in Genesis 1 en 2 kennen de Christenen 2 invalshoeken waarin de schepping beschreven is. Het Evangelie van Johannes geeft een derde invalshoek.
- De regels en vooral de vastenregels zijn geen MOETEN, het wordt gewaardeerd als ze gevolgd worden
-
Categorieen